نقد فیلم نسخه ایرانی The Persian Version 2023؛ یک فیلم ایرانیِ آمریکایی

فیلم نسخه ایرانی یا The Persian Version یکی از فیلم‌اهای جذاب 2023 است که البته به طور قطع برای مخاطب ایرانی جذاب‌تر هم هست. این فیلم به کارگردانی مریم کشاورز در جشنواره ساندنس برنده جایزه بهترین فیلم تماشاگران و همچنین بهترین فیلمنامه شده است. در ادامه در مجله روسکا نقد فیلم نسخه ایرانی یا The Persian Version را خواهید خواند.

خلاصه داستان فیلم The Persian Version یا نسخه ایرانی

لیلا یک ایرانی متولد آمریکاست و طبیعتا با دوگانگی فرهنگی و ارزشی بزرگ شده است. با این وجود او توانسته بدون توجه به دو قطب مخالفی که او را به سمت خود می‌خوانند، مسیر سومی را پیدا کرده و به آن بچسبد. یک حاملگی ناخواسته در چنین شرایطی می‌تواند خیلی وضعیت را پیچیده کند؛ اما لیلا دختر قدرتمندی است که از پس این شرایط بر می‌آید. درست مثل مادرش. 

این فیلم برای چه افرادی می‌تواند جذاب باشد؟

اگر فیلم‌های کمدی را دوست دارید؛ این فیلم می‌تواند شما را سرگرم کند و حتی شاید بخنداند. کمدی این فیلم به هیچ عنوان مضحک نیست و لایه‌های ظریفی دارد و پازل‌هایی که در شرایط نهایی تکمیل می‌شوند خود مهم‌ترین سوژه خنده در این فیلم است. 

اگر به فیلم‌هایی درباره ایران علاقمندید؛ فیلم The Persian Version می‌تواند گزینه مناسبی باشد. مریم کشاورز کارگردان این فیلم بسیار بهتر از کارگردانانی که همه عمرشان را ایران زندگی کردند، یک خانواده ایرانی مهاجر را تصویر می‌کند. شاید از جهتی فضای آمریکایی فیلم شبیه به فیلم مصادره به نظر برسد؛ اما این فیلم در نشان دادن ریز جزئیات یک خانواده ایرانی بسیار قدرتمندتر است. 

اگر به فیلم‌هایی با محوریت زن علاقمندید؛ حتما فیلم نسخه ایرانی را ببینید. این فیلم در تلاش است تا سه نسل زن قوی و مستقل را به تصویر بکشد که هر کدام به روش خود، مناسب با شرایط جامعه خود، با سرنوشتشان جنگیده‌اند و البته تلاش کردند سرنوشت دیگری را نیز تعیین کنند. 

نقد فیلم نسخه ایرانی The Persian Version؛ مخصوص افرادی که فیلم را دیده‌اند!

فیلم نسخه ایرانی فیلم جذاب و جالبی است. شاید سخت بتوان خارج از لایه‌ای که این فیلم را برای مخاطب ایرانی مخصوصا مخاطبی که با پدیده مهاجرت دست و پنجه نرم می‌کند، آن را بررسی کرد. چون فیلم بیش از اندازه به ما نزدیک است. برای همین تلاش کردیم تا در سه بخش این فیلم را بررسی کنیم. فیلم از منظر ایرانی بودن، از منظر شخصیت و همچنین صرفا به عنوان یک فیلم.

فیلم The Persian Version به عنوان یک فیلم ایرانی! 

نکته جالب در خصوص فیلم The Persian Version این است که خیلی بیشتر از آنچه انتظار داریم، ایرانی است! در این فیلم تلاش شده تا باورها و فرهنگ ایرانی تا حد ممکن گنجانده شود. مادری که فقط از دخترش در زندگی انتظار دارد، پدر سختگیر و مغروری که ابدا نمی‌خواهد زیر بار قسط و وام برود، هندوانه‌ای که حتما باید با ضربه خوردن شیرینی و رنگش را ثابت کند، بچه‌هایی که حتما باید دکتر، مهندس و وکیل شوند، انتظار هر لحظه‌ای ازدواج از دختری که دیگر از سنش گذشته است و… همه و همه یادآور ایرانی هستند که مریم کشاورز تلاش می‌کند به خاطر بیاورد. 

نکته عجیب‌تر اینکه این فیلم خیلی بیشتر از سریال‌ها و فیلم‌هایی که امروز در ایران ساخته می‌شود، ایرانی است. خانواده‌ای که این فیلم به تصویر می‌کشد شبیه خانواده بسیاری از ماست. شما می‌توانید دقیقا یک خانواده مهاجر ایرانی که اصرار دارند هویتشان را حفظ کرده و یک سری خط قرمزها برای خود تعیین کنند تا مبادا از یاد بروند را در این فیلم به زیبایی تماشا کنید. این مسئله‌ای است که تا حد زیادی در فیلم و سریال‌های امروز نمی‌بینیم. 

ماجراها حتما انگار باید درباره یک خانواده گنگستر، معتاد، قاچاقچی باشد یا خیلی خیلی فراتر از تصور همه پولدار باشند و به زمین گرم بخورند یا آنقدر هیچی ندار باشند که آدم فقط دوست داشته باشد به حال زارشان گریه کند. انگار که ما ایرانی‌ها یا خیلی خیلی فقیریم یا خیلی خیلی پولدار. همه‌مان چند تا قاتل برای شرایط ضروری در آستین داریم و اگر پایش وسط بیاید می‌توانیم خودمان ابتکار عمل را در دست بگیریم. مجبور می‌شویم با یکی به دلایل مختلف ازدواج کنیم در حالی که یکی دیگر را دوست داریم و ای داد بیداد، همیشه یک بچه هم می‌آید و همه معادلات را بهم می‌زند!

این فیلم درباره یک موقعیت ساده‌است که در یک خانواده ایرانی مهاجر می‌تواند خیلی بحرانی شود. تنها دختر خانواده نه تنها تمایلات جنسی متفاوتی دارد که ناخواسته باردار هم می‌شود و شرایط را خیلی خیلی پیچیده می‌کند. حتی این مسئله بحرانی در این داستان نقطه تمرکز نیست بلکه رابطه مادر و دختر چیزی است که داستان بیشتر از همه می‌خواهد به آن بپردازد. 

داستان چندان پیچیده‌ای در این فیلم وجود ندارد که مشابهش برای هزاران نفر رخ نداده باشد. حتی اگر عینا همین داستان برای کسی رخ نداده باشد، تقریبا همه فرزندان با حس بیگانگی با والدینشان آشنا هستند. دو نسلی که یکدیگر را ابدا درک نمی‌کنند و فقط یک قدم که عقب بردارند تازه متوجه می‌شوند که چقدر به یکدیگر شبیه‌اند. به همین دلیل است که تقریبا هرکسی می‌تواند خودش را در آن موقعیت تصور کند و لیلا یا شیرین باشد. 

علاوه بر این اگر یک خانواده مهاجر نیستید و همین الان در ایران زندگی می‌کنید، تلاش کنید تصور کنید که اگر خانواده‌تان در سال‌ها پیش مهاجرت کرده بودند و شما متولد آمریکا بودید چه می‌شد. تصورات خوشخیالانه را که کنار بگذاریم، متوجه خواهیم شد که آدم‌ها برای نگه داشتن هویتشان در محیطی که بر ضد آن است، ممکن است حتی متعصب‌تر نیز عمل کنند. علاوه بر این یک پدر و مادر مهاجر، پدر و مادری هستند که یک زندگی را از صفر بدون هیچ آشنا و پارتی بازی‌ای ساخته‌اند. خود این مسئله به تنهایی می‌تواند از آنها محکم‌ترین و غیرقابل نفوذترین کوه‌ها را بسازد. 

حالا که تصور کردنتان تمام شد، نوبت به این سوال است که اگر شما فرزندان مهاجرانی به آمریکا بودید؛ آیا وضعیت زندگیتان به لیلا شبیه نمی‌بود؟

صدای زنانه شخصیت‌های فیلم نسخه ایرانی The Persian Version

فیلم نسخه ایرانی را نمی‌توان جدا از شخصیت‌های زنش مجسم کرد. چون تمام چیزی که فیلم دارد همین‌هاست.

فیلم درباره مادر و دختری است که با هم سازگار نیستند و نمی‌توانند متوجه شوند که چقدر به یکدیگر شبیه‌اند و صرفا شرایط زمان از آنها انتظارات دیگری دارد و آنها به همان سبک موروثی خود با آن اتفاقات برخورد می‌کنند. 

دختر داستان زندگی خودش را دارد و با توجه به همه چیز تلاش می‌کند تا تصمیمات خودش را بگیرد و مادر هم در سال‌ها پیش به همین ترتیب عمل کرده است. آنها هر دو برخلاف خواسته اجتماع و دیگران از آنها دست به اقدام زده و استقلال هویت خود را فریاد زدند. هیچ مردی نمی‌تواند نیروی آنها را تحت سلطه خود بگیرد و این دقیقا چیزی است که لیلا برای آن شدیدا تلاش می‌کند و شیرین، مادرش، در مسیر زندگی به آن دست یافته است. 

لیلا یک دختر امروزی و مدرن است، با تصمیماتی مدرن. او از ابراز وجهه دخترانه منزجر است و دوست ندارد نقش‌های دخترانه را بپذیرد. با این وجود رفتار پسرانه‌ای هم بروز نمی‌دهد و بیشتر از هر چیزی سعی می‌کند، قوی، محکم و مستقل باشد. با این وجود لیلا از هیچکس در زندگی به اندازه مادرش رنج نکشیده است. هیچ مردی نتوانسته آنطور که مادر لیلا او را آزار داده و خشمگین کرده، او را آزار بدهد. 

از طرفی دیگر داستان برای شیرین هم به همین ترتیب است. در ازدواج شیرین هرگز اصرار پدر شیرین برای ازدواج را نمی‌بینیم. مادرش است که او را به ازدواج مجبور می‌کند و در نهایت بازهم مادرش است که می‌خواهد زندگی او را نجات بدهد. شیرین زمانی که تنها دختربچه‌ای بیش نیست تمام تلاشش را می‌کند تا تمامی بار زندگی را به تنهایی به دوش بکشد. همسرش نه تنها شانه‌هایش را سبک نمی‌کند که باری هم برای اوست. 

شیرین تلاش می‌کند تا این رنج و بار را با دختردار شدن به نسل بعدی منتقل کند. چیزی شبیه به یک امانت موروثی. با اینکه پسر دارد اما دلش برای دختری که مرده به دنیا می‌آید می‌تپد و مشخص است که آنقدر بچه‌دار شده تا در نهایت دختردار بشود و بتواند باری که شانه‌هایش را له می‌کرد، زمین بگذارد. 

شیرین به هیچکس جز لیلا اعتماد ندارد و تکیه نمی‌کند با این وجود او را بیشتر از هر کسی آزار می‌دهد و لیلا در نهایت تلاش می‌کند تا با نوشتن درباره مادر او را بهتر درک کند. لحظه‌ای که بالاخره شاید در انتهای فیلم به آن دست پیدا می‌کنند.

فیلم نسخه ایرانی The Persian Version به عنوان یک فیلم

خب اگر از احساسات ایرانی بودنمان بگذریم و به فیلم صرفا به عنوان یک فیلم نگاه کنیم، شاید کمتر بتوانیم دوستش داشته باشیم البته فیلم همچنان خودش را پرقدرت عرضه می‌کند. نسخه ایرانی تا حد خوبی سرحال و جذاب است اما کمی هم در این بین سردرگم است. 

روایت جذاب فیلم و ساختار غیرخطی‌ش تا حد ممکن واضح است و در نهایت داستان را به صورت واحد منتقل می‌کند ولی برخی جزئیات فیلم بیشتر از آنکه ضروری باشند، خاطره بازی هستند. 

فیلم به خوبی می‌تواند سختی‌های زندگی به عنوان یک ایرانی و آمریکایی همزمان و اینکه این دوگانه فرهنگی چه طور می‌تواند هرکسی را از پا دراورد، به نمایش می‌کشد. در نشان دادن سبک زندگی مهاجران آمریکا و همچنین برخوردی که با آنها می‌شود و قدرتی که آنها از خود نشان می‌دهند نیز تا حد ممکن قوی عمل می‌کند؛ اما در روایت داستان کمی بلاتکلیف است. 

اگر ماجرا نزدیک شدن لیلا به مادرش است این اتفاق چه طور رخ می‌دهد؟ اصلا رخ می‌دهد؟ اینکه پرچم صلح نهایی بالا می‌رود صرفا به خاطر این است که لیلا اسم دخترش را اسم خواهری که مرده به دنیا آمده گذاشته؟ شنیدن گذشته مادر حتی نتوانست ذره‌ای از خشم و ناراحتی لیلا کم کند پس چرا در نهایت همه چیز به خیر و خوشی تمام شد؟ اصلاح رابطه مادر و فرزند در فیلم اتفاق نمی‌افتد. 

تنها چیزی که می‌توان از آن نتیجه گرفت این است که این دو با یکدیگر مشکل دارند و به خاطر لجبازی شان قادر به درک یکدیگر نیستند و تا آخر مسیر هم آنقدر یکدیگر را درک نمی‌کنند. نه مشکل پذیرش تمایلات جنسی لیلا حل می‌شود و نه بخشی از رابطه آنها بهبود پیدا می‌کند. نه حتی مشخص می‌شود که شیرین چرا این همه با لیلا تلخ است. چرا باید به دخترش بگوید که برود خانه و در بیمارستان به او نیازی نیست؟

از طرفی شخصیت‌های مذکر فیلم به شدت بی‌هویت و بی‌هیچ هستند. همه‌شان را می‌توان یکی دید و به ان بی اعتنا بود. بین برادران هیچ فرقی وجود ندارد و حتی الینا همسر سابق لیلا که فقط چند نمای محدود در فیلم حضور دارد از برادرانش کاراکتر بیشتری دارد!

شخصیت پدر نیز یکی از بلاتکلیف‌ترین شخصیت‌هاست. مرد بی‌وفایی که هرگز مشخص نمی‌شود چرا بی‌وفایی کرده و اگر همسر دومش در زایمان نمی‌مرد هم آیا به غلط کردن می‌افتاد؟ حالا که از تصمیمش برگشته و تقاضای بخشش دارد، ادامه زندگی‌شان چه شخصیتی است؟ یک مرد دارای سلطه یا صرفا یک بیمار؟ 

سخن پایانی؛ نظر خود را در رابطه با فیلم The Persian Version بنویسید

در مجموع با تمام نکات مثبت و منفی‌ای که در نقد فیلم نسخه ایرانی مطرح شد، این فیلم یکی از دیدنی‌ترین و جذاب‌ترین فیلم‌هایی است که باید ببینید. بدون شک نکات مثبت این فیلم حداقل برای ما بسیار پررنگ‌تر از نکات منفی آن است؛ اما سوال نهایی اینجا که آیا این فیلم می‌تواند چیزی بیشتر از یک کمدی سرگرم کننده باشد؟ برای ما بنویسید.